به گزارش شبکه خبری هزاره سوم، اعلام خبر توافق هسته ای، واکنش های متفاوتی را در بین طبقات مختلف مردم و مسئولین درپی داشت اما برای آن دسته افرادی که اقتصاد ایران را وابسته به نفت می خواستند قطعا خبر مسرت بخشی بود! رسانه های خارجی و برخی از کارشناسان مدعی بودند با برداشته شدن تحریم های نفتی، ایران می تواند هم فروش خود را افزایش دهد و هم نفت خود را به قیمت واقعی در بازار های بین المللی به فروش برساند. که البته لازمه ی این امر، تعهد ایران به حداقل یک دهه پایبندی به توافق هسته ای است!
اما باید به این نکته توجه وافی و کافی داشت که حذف تحریم های نفتی، خواه ناخواه تمایل دولت را برای ادامه ی اتکای به نفت افزایش داده و از سوی دیگر، رغبت آن به اقتصاد مقاومتی و اقتصاد تولیدمحور و دور از نفت را کاهش خواهد داد. بنابراین اگر دولت نتواند بین افزایش درآمدهای ناشی از رفع تحریم ها و تلاش برای اقتصاد مقاومتی تعادلی ایجاد کند، این رفع یا تعلیق تحریم ها در درازمدت به ضرر ایران خواهد بود.
اما پنج ماه پیش خبری در رسانه ها به نقل از بلومبرگ و به گفته مقاماتی که نخواستند نامشان فاش شود منتشر شد: محدودیت ها بر صادرات نفت ایران تنها پس از تبعیت این کشور از مجموعه ای از محدودیت های اولیه تعلیق خواهد شد. این محدودیت های اولیه شامل اقداماتی نظیر قطع ارتباط اکثریت سانتریفیوژهای مورد استفاده برای غنی سازی و ارائه آنها برای راستی آزمایی است! درواقع، با ضمانت هایی که ایران به آژانس و 5+1 خواهد داد، پس از یکسال از اجرای توافق، تولید نفت در ایران به سطح قبل از تحریم ها برخواهد گشت.
دولت واکنش خاصی به این قبیل اخبار نشان نداد ولی به فاصله ی اندکی، معلوم شد که این اخبار حقیقت داشته اند. رفع یا تعلیق تحریم های نفتی، هزینه ی گزافی برای ایران در صنعت هسته ای به دنبال داشت. زیرا اولا اگر قرار باشد اقتصاد نفتی را کنار بگذاریم، دلیل چندانی برای اصرار به رفع تحریم های نفتی وجود ندارد. از سوی دیگر، این رفع تحریم ابدی نخواهد بود مگر اینکه ایران برای همیشه محدودیت بر برنامه هسته ای خود را بپذیرد. بنابرابن و با توجه به اینکه ایران هرگز چنین چیزی را نخواهد پذیرفت، تمایل شرکت های نفتی –به همان نسبت- به سرمایه گزاری در ایران کاهش خواهد یافت.
هفته ی پیش، معاون وزیر امور خارجه کشورمان درباره شرایط ایران پساتوافق گفت: ”...فروش نفت ما پس از توافق می‌تواند به حالت قبل برگردد، البته ما در صنعت نفت به سرمایه‌گذاری‌های کلان احتیاج داریم!" اگرچه تیم مذاکره کننده ی ایرانی با پذیرفتن شدیدترین محدودیت ها دورقمی را نیز پذیرفته است، اما سرمایه گزاری کلان در حوزه ی نفت نیازمند اطمینان خاطر سرمایه گزاران است. قطعا نمی توان انتظار داشت شرکت های مطرح نفتی حاضر شوند فقط برای چند سال قراردادی با ایران امضا کنند که هیچ تضمینی برای دوام آن وجود ندارد، زیرا احتمال اینکه امریکا به بهانه ای ایران را متهم به نقض توافق کند بسیار محتمل است.
در آن صورت، تحریم ها به صورت خودکار به جای خود بازخواهند گشت و هر شرکت و شخص حقیقی و حقوقی که با ایران معامله ای انجام دهد جریمه خواهد شد. این مسئله ریسک سرمایه گزاری در ایران را بالا می برد (البته ناگفته نماند با توجه به جنس تعهداتی که ایران به غرب داده این ریسک تا حدی کاهش پیدا کرده است).
اما در هر حال همانطور که اداره اطلاعات انرژی (EIA) پیش بینی کرده بود با لغو تحریمهای ایران، قیمت جهانی نفت در حد چند دلار سقوط کرد. کاهش حدود ۵ دلاری قیمت نفت در همان روز تفاهم لوزان هم مویدی بر این جهت گیری فعالان بازارهای بین المللی محسوب میشد. از این رو رفع تحریمها حتی یک اثر منفی (کوتاه مدت) هم بر درآمدهای نفتی ایران داشت و در آینده نیز بخشی از افزایش درآمد حاصل از افزایش فروش را خنثی میکند.
در ضمن به گفته وزیر نفت با لغو کامل تحریم های نفتی ۱ میلیون بشکه نفت در روز به توان صادراتی ایران اضافه خواهد شد. اما بخشی از خریداران اروپایی نفت ایران که قبل از تحریم ها روزانه بین ۵۰۰تا ۶۰۰ هزار بشکه خریداری میکردند، فناوری پالایشگاه های خود را تغییر داده و دیگر حاضر به بازگشت به نفت سنگین ایران نیستند. بنابراین همانطور که برخی نهادهای غربی پیش بینی کرده اند ایران در سال ۲۰۱۵ عملا چیزی حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز توان صادراتی بیشتر خواهد داشت.
بدین ترتیب توافق هرچه که می بود تاثیر چندانی بر افزایش درآمدهای نفتی در چندسال اول پس از توافق نداشت. زیرا قیمت نفت نیز در سال جاری بسیار کاهش داشته است. اگر به خاطر داشته باشید، با آمدن دولت یازدهم، قیمت ۱۰۰ دلاری نفت تا مرز ۵۰ دلار کاهش یافت که البته نقشه ای به طراحی آمریکا و عربستان سعودی برای ضربه به ایران و روسیه بود. اما کارشناسان انرژی معتقدند با توجه به اثرپذیری فوق العاده بازار نفت جهان از سیاست خارجی در غرب آسیا، همواره رابطه مستقیمی بین سیاستهای تنش زدایی دولتها در ایران با کاهش قیمت جهانی نفت وجود داشته است!
همچنین، امریتا سن، دبیر یک شرکت تحلیلی-مشاوره ای در لندن معتقد است: ”حتی با وجود این توافق تاریخی، بازگشت نفت ایران به عرصه ی قراردادهای کلان بین المللی بزودی محقق نخواهد شد. حتی به جرأت می توانم بگویم این بازگشت حداقل تا اواخر سال 2016 واقع نخواهد شد."
اما از همه خوشحال تر، رانندگان امریکایی هستند زیرا برخی کارشناسان و مسئولین نفتی امریکایی مدعی اند با بازگشت نفت ایران به بازارهای (مستقیم و غیرمستقیم) امریکا، قیمت سوخت به زیر 2 دلار خواهد رسید! قیمت سوخت در جایگاه های شهرهای امریکا، اکنون در حدود 2.78 دلار است.