مسجد، خانه خداست. این خانه میزبان همه مشتاقان و بیدلانی است که در آن آرامش می‌گیرند و احساس نزدیکی بیشتری با خالق خود می‌کنند؛ جایی که تنها برای آمدن، نماز گزاردن و رفتن نیست بلکه قلب تپنده جامعه مسلمانان است. بهداشت مساجد، موضوعی است که هر چه بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که همه می‌دانیم روح و جسم ما در این فضای ساده و معنوی، باید سالم و آسوده حاضر شود تا بتواند به آفریننده و پروردگار خویش بپیوندد.

به گزارش مشرق، هانطور که انجام عبادات برای خود آدابی دارد، حضور در مسجد نیز همراه با آدابی است برای بهره بردن هر چه بیشتر از این مکان معنوی. اما در کنار آداب دینی حضور در مساجد رعایت برخی نکات بهداشتی نیز می تواند به بالارفتن معنویات ما کمک رساند.

پاداش معنوی پاکیزه نگه داشتن مسجد

پاکیزه نگه داشتن مسجد، یک تکلیف اخلاقی و شرعی برای همه است کسی که به پاکیزه ساختن خانه خدا مبادرت می ورزد نزد صاحب خانه پروردگاری که به پاکیزگی امر کرده است و اکیزگی را دوست دارد اجر و پاداش دارد.

در برخی احادیث با توجه به ضرورت و اهمیت پاکیزه ساختن مساجد تاکید شده است که می توان با مطرح ساختن آنها یک بسیج عمومی از مومنان برای مشارکت و بهره گیری از این پاداش الهی انتظار داشت. از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده که فرمود:کسی که مسجدی را جاروب کند خداوند برای او پاداش آزاد ساختن بنده ای را منظور می دارد و هر کس از آن هر غبار و آلودگی حتی آنقدر کم که ممکن است در چشم رود خارج کند؛ خداوند برای او دوچندان از رحمت خود را می نویسد.

همچنین مسجد نه تنها باید پاکیزه باشد و نمازگزاران پاکیزه به سوی آن بشتابند، بلکه انتظار می رود در مسجد که پایگاه نشر معارف اسلامی است، به بخش کمتر توجه شده ای از معارف اسلامی که دانش بهداشتی با جامعیت استثنایی آن است نیز توجه شود.

 بهداشت وضوخانه

وقتی صحبت از بهداشت مسجد می‌شود، بهداشت وضو خانه‌ها اولین نکته‌ای است که به ذهن می‌آید. در بهداشت وضوخانه به نکات زیر توجه کنید.
 

1- برای وضو گرفتن از آب لوله کشی استفاده نمایند و ازآب حوض مساجد بدلیل امکان انتقال بیماریها برای وضو گرفتن استفاده نگردد.
2- همواره در وضوخانه باید مواد شوینده (ترجیجاً صابون مایع)جود داشته باشد.
3- در وضوخانه ها محلهایی برای آویختن لباس تعبیه شود و نصب آینه سودمند می باشد.     

بهداشت کفش‌ ها

اولین شرط ورود به مسجد آن است که کفش ‌های مان را درآوریم و به مسوول کفشداری بسپاریم، اما در برخی مساجد دیده می ‌شود که برای حفظ کفش از کیسه‌ های پارچه‌ ای یا نایلونی مشترک که برای همراه بردن کفش در محل کفش ‌کنی قرار دارد استفاده می ‌کنند. نکته قابل توجه آن است که این کیسه‌ ها به دلیل آن که به صورت عمومی و دائم استفاده می ‌شوند، خود حاوی هزاران میکروب بیماری ‌زا هستند که نه ‌تنها می ‌توانند کفش ‌های مان را آلوده ‌تر کنند، بلکه لباس نمازگزار و حتی فرش ‌های داخل مسجد را نیز آلوده کرده و این آلودگی را به افراد دیگر منتقل می ‌کنند.

در این مواقع استفاده از کیسه‌ های نایلون یک بار مصرف گزینه مناسبی برای حمل کفش به داخل مسجد محسوب می ‌شود.

بهداشت جوراب‌ ها

در هر پا حدود 250 هزار غده عرق وجود دارد. بنابراین پا محل عرق کردن است. این عرق کردن در برخی معمولی و در برخی دیگر مشکل‌ ساز است.

در مواقعی که پا عرق می ‌کند جوراب خصوصا نخی آن می‌ تواند موجب جذب و تبخیر عرق در تماس با هوا شود، اما اگر بهداشت پا رعایت نشود یا پا به مدت طولانی در کفش محبوس بماند یا جنس جوراب و کفش نامناسب باشد، تبادل هوایی، از طریق جوراب به حداقل رسیده و باکتری ‌های موجود در پوست پا در شرایط بی‌ هوازی بوی نامطبوعی را تولید می ‌کند.

بر این اساس لازم است در اماکن مقدسی مانند مسجد از جوراب‌ های نخی، سفید و تمیز و کفش مناسب استفاده کنید. این کار می ‌تواند به رفع خستگی و رفع بوی بد پا کمک کند.

همچنین توصیه می‌ شود در محیط ‌هایی مانند مسجد که افراد متعددی تردد می ‌کنند با پای برهنه راه نروید.

استفاده از جوراب تا حد امکان انتقال بیماری‌ های پوستی پا را به حداقل می ‌رساند. زگیل ‌ها و قارچ ‌های کف پا و لای انگشتان ازجمله بیماری‌ های شایعی هستند که می‌ توانند به راحتی در اثر تماس پای برهنه با فرش یا زمین آلوده از یک فرد به فرد دیگر منتقل شود.

از سوی دیگر جوراب می ‌تواند از خراشیدگی، ساییدگی و بریدگی پا تا حد زیادی جلوگیری و محافظت کند که رعایت این امر خصوصا در افراد دیابتی که اختلال حس پا دارند از بریدگی ‌ها و زخم شدن‌ پا جلوگیری می ‌کند.

بهداشت چادرها

در اغلب مساجد چادرهایی موسوم به چادر نماز را برای استفاده نمازگزاران در قفسه‌ های خاصی قرار داده ‌اند.

این چادرها به دلیل آن که به صورت عمومی و مشترک استفاده می‌ شوند مصرف آن ها طبق قانون وزارت بهداشت ممنوع است. این چادرها می‌ توانند منشأ انتقال آلودگی ‌ها از افراد گوناگون باشند. بد نیست بدانید هنگام عطسه، سرفه و صحبت کردن به صورت ناخودآگاه قطره‌‌ های مخاطی از دهان خارج و به این چادرها منتقل می ‌شود. اگر افراد بیمار باشند می ‌توانند بیماری‌ هایی نظیر سل، سرماخوردگی و همچنین عفونت ‌های گوشی، چشمی، پوستی و... را به دیگران انتقال دهند.

اگر قرار است چادری برای استفاده عموم در مسجد گذاشته شود باید به صورت یک بار مصرف در پوشش ‌های استریل ارائه شده و پس از مصرف شسته شوند.

فضیلت جاروب کردن مسجد

از دیگر اعمالی که برای مومنین یک تکلیف اخلاقی محسوب می شود، شرکت آنها در پاکیزه سازی مساجد است، همانطور که مومنین نظافت و پاکیزیگی را برای خانه خود می پسندند محیط مقدس مسجد را که عبادتگاه بندگان خالص خداست، می بایست پاک و نظیف نگه دارند. فضیلت این عمل به قدری است که رسول اکرم(ص) فرموده اند« هرکس مسجدی را جاروب کند،خداوند برایش صواب آزاد کردن برده ای را می نویسد و هرکس از مسجد ذرات ریز و گرد و خاک را که در چشم می رود بیرون کند خداوند بزرگ و بلند مرتبه برایش دوبرابر از رحمتش را می نویسد» همچنین مقام و منزلت کسی که مسجد را جاروب می کند به اندازه ای است که بهشت و حورالعین دلتنگ آنها می شوند.

در مورد پاکیزه سازی مساجد روایات بسیاری نقل شده است، اما یکی از معروفترین روایات مربوط به جاروب کردن مسجدالنبی است. امام صادق (ع) در فضیلت آن می فرمایند«هرکه یک رکعت نماز در آن بخواند برابر با ده برابر دیگر مساجد است».

فضیلت معطر ساختن فضای مسجد

در آباد کردن معنوی مساجد روایاتی از پیشوایان اسلام به ما رسیده که در موارد مربوط آنها را ذکر کردیم بر همین مبنا درباره معطر ساختن فضای داخل مساجد از امام علی (ع) به حدیثی اشاره می کنینم.«دیوانگان را از مساجد خود دور دارید و در هفته مساجد را خشبو سازید» و درخبر دیگری از رسول خدا (ص) آماده است مساجد خود را جمعه ها خوشبو سازید». بدون شک این معطرات از یک سو فضای آلوده را پاک و خوشبو می نماید و از سوی دیگر در جلب و جذب مومنان بخصوص در این مکان مقدس ترغیب می نماید.

بهداشت فرش 

فرش‌ها می‌توانند پرزهای آلرژی‌زا داشته باشند که اغلب تمیز کردن آنها مشکل‌تر است. به همین دلیل یا باید به‌طور مرتب، حداقل روزی یک بار، ویا اینکه پس از هر بار برگزاری مراسم نماز، فرش‌ها را به خوبی جاروب بکشیم.

همچنین نظافت همیشگی و شستشوی گاه به گاه فرش‌ها، وجود کفش کن مناسب یا کیسه‌های نایلون برای قرار دادن کفش نمازگزاران از مواردی است که در مساجد باید به آنها توجه شود.

1- جاروب کردن روزانه و مستمر (ترجیحا" استفاده از جاروبرقی) صورت پذیرد.
2- جلوگیری از آلودگی فرشها  (رعایت بهداشت فردی و مواد غذایی و ...)موردتاکید قرار گیرد.
3- حداقل سالی دو بار فرشهای مسجد را بشوییم.

بهداشت سجاده و مهر و تسبیح

سجاده محل مقدسی است که نمازگزار بروی آن به رازو نیاز با معبود خویش می‌پردازد. برای تمیز نگه داشتن سجاده می‌توانید به موارد زیر عمل کنید.

1- سجاده ها را هرچند وقت یکبار شستشو و تمیز نماییم.
2- سطح مهر ها با سوهان و یا سمباده تمیز گردد.
3- تسبیح ها با مواد ضدعفونی کننده جهت جلوگیری از آلودگی شستشو شوند.( به ازاءهر ده لیتر آب یک قاشق مرباخوری گرد پرکلرین به آن افزوده و پس از حدود بیست دقیقه تسبیح ها را خارج کرده و آویزان کنند.

توصیه های بهداشتی به نمازگزاران

•     عطر آگین ساختن خود قبل از ورود به مسجد که خود باعث شادابی روح نمازگزار می شود. امام صادق (ع) در این باره می فرماید:«آنچه در مورد تهیه بوی خوش صرف می کنی مصداق اسراف نیست».
•     ضرورت رعایت آسایش نمازگزاران پاکیزه ساختن لباس،جوراب،استفاده از عطر و مسواک زدن برای رفع بوی دهان.
•     غسل های واجب و مستحب باعث می شود نمازگزار حداقل یک روز در میان استحمام کند و این خود باعث برطرف شدن بوی بدن بدن می شود.
•     استفاده از لباس هایی که بیشتر الیاف نخی به کار رفته است زیرا الیاف مصنوعی باعث تعریق بیشتر و ایجاد بوی نامطبوع می شود.
•     با توجه به این که دهان محل عبور آیات قرآنی است حتی قرائت نیز باید آن را تمیز نگه داشت.
•     نکشیدن سیگار و دخانیات به طور کلی در تمام طول مدت حضور در مسجد.
•     به همراه داشتن دستمال شخصی جهت استفاده در مواقع ضروری
•     به همراه داشتن شانه شخصی
•     خشک کردن اعضای وضو پیش از ورود به مسجد
•     آموزش عملی نظافت فردی به کودکان به ویژه در محیط مسجد

توصیه های بهداشتی به متولیان و بانیان مساجد

•     استفاده از تهویه مطبوعبرای تعویض های داخلی مسجد و یا باز گذاشتن پنجره ها .
•     استفاده از بخور،عود یا کندر و گلاب برای خشبو سازی فضای مسجد.
•     استفاده از مواد گندزدا و شوینده ها برای پاکیزگی اماکن تطهیر.
•     قرار دادن صابون و حتی الامکان صابون مایع در دستشویی ها.
•     دود کردن اسپند که باعث دفع بوی ناخوشایند می شود.
•     نصب وسایل گرم کننده و سرد کننده در فصول گرما و سرما.
•     جلوگیری از ورود حشرات به مساجد با استفاده از توری زیرا حشرات خود عامل انتقال بیماری ها هستند.
•     پاکیزه ساختن مهد و خاک تیمم (تراشیدن مهرها برای از بین بردن آلودگی به دلیل مصرف طولانی مدت)
•     استفاده ازصفحات فلزی وضوخانه برای جلوگیری از تماس پای نمازگزار با زمین.
•     استفاده از آب سردکن های فشاری و یا بشکه های شیردار به جهت بهداشت آب آشامیدنی
•     بهداشت صحن و شبستانها با شستشوی پله ها و استفاده پادری در صحن مسجد.
•     استفاده از جاکفشی برای جلوگیری از داخل بردن کفش.
•     نصب وسیله ای برای پاکیزه ساخت کفش ها.
•     شستشوی مرتب فرش ها و زیراندازهای داخل مسجد.
•     شستشوی وسایل و تجهیزات داخلی مسجد که مورد استفاده عمومی دارد از قبیل عبا،چادر، استکان و قوری.
•     تشکیل کمیته نظافت و بهداشت در مساجد، مرکب از امام جماعت و متولیان و جوانان علاقمند به خدمتگزاری در مساجد و تدوین برنامه نظافت ماهانه.
•     نصب آینه در فضای داخل مساجد، به ویژه قبل از ورود به صحن های اصلی آنها.
•     نصب شعارهای تبلیغاتی درخصوص پاکیزگی و بهداشت فردی ویژه در مساجد.
•     سخنرانی ائمه جماعات درخصوص ضرورت رعایت نکات بهداشت فردی و جمعی و رعایت نکات بهداشت فردی و جمعی و رعایت نکات مزبور بویژه از سوی نمازگزاران.
•     تهیه لباس فرم یکسان و وسایل بهداشتی مورد نیاز جهت متولیان بهداشتی مسجد.
•     استفاده از ظروف یکبار مصرف بویژه هنگان برپایی مراسم.
•     انتخاب محل مناسب جهت احداث مسجد به گونه ای که به دور از مواد آلوده کننده مثل دود و فاضلاب باشد.
•     تعبیه وسایل ایمنی در مساجد.
•     علاوه بر پلکان ایجاد سطح شیب دار برای عزیزان جانباز و معلول.
•     تعبیه ظروف زباله درب دار همراه با کیسه زباله در داخل و خارج از ساختمان مساجد.
•     استفاده از نوارهای سبز یا سفید رنگ برای پاکیزگی سجده گاه و نشان دادن قبله.